ALM w kolejnictwie w świetle unijnych przepisów

 

Czwarty pakiet przepisów UE dla kolejnictwa reguluje proces autoryzacji pojazdów i przeznaczonych dla nich systemów. W świetle opisanych wymagań coraz istotniejsze staje się zastosowanie rozwiązań zarządzania cyklem życia aplikacji takich jak Polarion.

Zbiór dokumentów znany jako Czwarty Pakiet Kolejowy wprowadził istotne zmiany w ramach prawnych Unii Europejskiej mających zastosowanie w kolejnictwie. W szczególności ma on znaczenie dla wymagań względem procesu wydawania zezwoleń na dopuszczenie do eksploatacji pojazdów szynowych dla kolei. Jednak przepisy regulujące zasady procesu określania obowiązujących wymogów (ang. requirements capture) dotyczą także m.in. takich rozwiązań jak:

instalacje stałe (jak np. systemy sterowania ruchem, sygnalizacja),

infrastruktura,

systemy energetyczne.

Z jakimi przepisami warto się w tym kontekście zapoznać? Co oznacza kluczowy w tym kontekście termin „określenie obowiązujących wymogów”? Dlaczego w świetle dyrektyw i regulacji warto zainteresować się rozwiązaniami klasy ALM (ang. Application Lifecycle Management) takimi jak Polarion?

Czwarty Pakiet Kolejowy wprowadził istotne zmiany do ram prawnych Unii Europejskiej mających zastosowanie do kolejnictwa – w szczególności do procesu wydawania zezwoleń na dopuszczenie do eksploatacji pojazdów kolejowych. Według noty wyjaśniającej termin „określenie obowiązujących wymogów”, głównymi aktami prawnymi 4. pakietu kolejowego są:

• Dyrektywa 2016/797 – nt. interoperacyjności unijnego systemu kolei,
• Rozporządzenie 2016/796 dotyczące Agencji Kolejowej UE,
• Rozporządzenie wykonawcze 2018/545 zawierające praktyczne uzgodnienia dot. procesu udzielania zezwoleń dla pojazdów kolejowych,
• Rozporządzenie wykonawcze 2019/250 nt. wzorów deklaracji WE oraz certyfikatów interoperacyjności.

Poniżej opisujemy, jakie informacje zawarte są w poszczególnych dokumentach. W dalszej części artykułu przybliżamy temat procesu pozyskiwania wymagań oraz pokazujemy, w jaki sposób oprogramowanie klasy ALM takie jaki Polarion wpisuje się w potrzeby wynikające z przepisów.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej – Dokument reguluje kwestie interoperacyjności systemów kolejowych w Unii Europejskiej, w tym ich bezpieczeństwa i kompatybilności technicznej. Sformułowane w niej warunki dotyczą:

projektowania,

budowy,

dopuszczenia do eksploatacji,

modernizacji,

odnawiania,

eksploatacji,

utrzymania części systemu kolejowego.

W dokumencie zawarto także opis kwalifikacji zawodowych, wymagań zdrowotnych i dotyczących bezpieczeństwa mających zastosowanie w przypadku personelu mającego udział w eksploatacji i utrzymaniu systemów kolejowych.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/796 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie Agencji Kolejowej Unii Europejskiej – Dokument powołuje do życia instytucję zwaną Europejską Agencję Kolejową. Jej celem ma być:

wspieranie europejskiego obszaru kolejowego,

rewitalizacja sektora i poprawa jego konkurencyjności,

promowanie bezpieczeństwa i interoperacyjności jako przewag konkurencyjnych unijnego kolejnictwa.

Agencja ma w szczególności wnosić wkład w technicznie opracowanie wspólnego podejścia do bezpieczeństwa systemu kolei UE oraz podnoszenia jego interoperacyjności, a także:

śledzić rozwój przepisów krajowych,

wspierać działania organów krajowych na rzecz bezpieczeństwa i interoperacyjności,

propagować optymalizację procedur.

Pełna nazwa dokumentu poświęconego wzorom deklaracji i certyfikatów zgodności urządzeń z wymaganiami interoperacyjności to: „Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/250 z dnia 12 lutego 2019 r. w sprawie wzorów deklaracji WE i certyfikatów dotyczących składników interoperacyjności i podsystemów kolei w oparciu o model deklaracji zgodności z dopuszczonym typem pojazdu kolejowego oraz w oparciu o procedury weryfikacji WE podsystemów zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797”. Rozporządzenie zawiera: szczegóły procedur weryfikacji WE oraz wzory dokumentów poświadczających zgodność rozwiązań dla kolejnictwa z prawem unijnym i spełnienia przez nie wymogów w zakresie przydatności. Załącznikami do dokumentu są:

• Wzór deklaracji WE zgodności lub przydatności do stosowania składników interoperacyjności,
• Wzór deklaracji weryfikacji WE podsystemu,
• Wzór deklaracji weryfikacji WE dla podsystemu początkowo dopuszczonego do eksploatacji bez deklaracji WE,
• Wzór pośredniego potwierdzenia weryfikacji,
• Wzór certyfikatu zgodności/ przydatności do stosowania/ weryfikacji WE
• Wzór deklaracji zgodności z dopuszczonym typem pojazdu.

Dodatkowo, w sekcji załączników do dokumentu można znaleźć wyjaśnienie struktury i zawartości numeru identyfikacyjnego deklaracji WE.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/545 z dnia 4 kwietnia 2018 r. ustanawiające uzgodnienia praktyczne na potrzeby procesu udzielania zezwoleń dla pojazdów kolejowych i zezwoleń dla typu pojazdu kolejowego zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejski. Dokument opisuje między innymi potrzebę wpisania w projektowanie pojazdów kolejowych procesu określenia obowiązujących wymogów (ang. requirements capture). Termin ten jest kluczowy w kontekście dalszej części artykułu i jest szczegółowo opisany poniżej. W najkrótszych słowach, określenie obowiązujących wymogów to szereg zadań polegających na systemowej identyfikacji i weryfikacji wszystkich specyfikacji technicznych i wymagań bezpieczeństwa względem pojazdów kolejowych.

Jak wynika z poświęconej mu noty klaryfikacyjnej, „określanie obowiązujących wymogów” to proces, w którym:

identyfikuje się

wdraża

zatwierdza

wymagania mające zastosowanie do konkretnego pojazdu kolejowego – wraz z dokumentowaniem wszystkich etapów jego rozwoju oraz zapewnieniem niezbędnej identyfikowalności.

Określanie obowiązujących wymogów ma na celu zapewnienie tego, by podczas projektowania, produkcji i testowania pojazdu wzięto pod uwagę wszystkie ważne względy, a pojazdy spełniały w efekcie zasadnicze wymagania. Uporządkowane i systematyczne zarządzanie wymogami jest od dziesięcioleci powszechną praktyką w branży. Teraz – w związku z przepisami – zyskuje silniejsze umocowanie jako integralna część procesu projektowania pojazdów kolejowych.

Konieczność określenia obowiązujących wymogów wymusza na podmiotach działających w sektorze kolejowym proaktywne definiowanie obowiązujących wymagań na wczesnym etapie projektu. Proces wymusza także tworzenie w całym cyklu życia projektu dokumentów udowadniających wzięcie pod uwagę poszczególnych wymogów – przez wszystkie podmioty zaangażowane w rozwój produktu.

Konieczność określania obowiązujących wymagów stawia przed podmiotami sektora kolejowego nowe wyzwania. By prowadzić potrzebną z punktu widzenia identyfikowalności dokumentację, zachowując przy tym efektywność pracy, kluczowe staje się zastosowanie narzędzi pozwalających na automatycznie śledzenie uwzględnienia wymagań w całym cyklu życia projektu. Doskonale w tym kontekście sprawdza się platforma klasy ALM Polarion (ang. Application Lifecycle Management). Narzędzie to wspiera zarządzanie cyklem życia wymagań w złożonych projektach, takich jak m.in. systemy kolejowe. Polarion ALM pomaga w:

Śledzeniu wymagań:Automatycznie rejestruje zmiany i zapewnia pełną ścieżkę audytu, co ułatwia zgodność z regulacjami, takimi jak te opisane w dyrektywach kolejowych.

Zarządzaniu dokumentacją: Polarion ułatwia zarządzanie dokumentacją techniczną i jej wersjami w czasie rzeczywistym.

Współpracy zespołów: Polarion ALM umożliwia efektywną współpracę pomiędzy zespołami inżynierskimi, co jest kluczowe przy rozwoju złożonych projektów w branży kolejowej.

Utrzymania zgodności z normami: Dzięki integracji z narzędziami do walidacji i weryfikacji, Polarion wspiera zgodność z normami, takimi jak EN 50126 czy EN 50128.

Podsumowując, Polarion usprawnia zarządzanie wymogami technicznymi oraz kontrolę nad całym procesem rozwoju produktu, co jest kluczowe w kontekście spełniania opisanych powyżej regulacji związanych z interoperacyjnością i bezpieczeństwem w kolejnictwie.